Birey kişilerarası iletişim sırasında, benlik durumundan kaynaklanan, üç temel role girebilir. Diğer bir anlatımla, birey üç tür tavır takınabilir.
Bunlar: Ana-baba Rolü, Yetişkin Rolü, Çocuk Rolü.
Ana-baba benliği güçlü bir biçimde beynimize kazındığı için bu rol çoğunlukla otomatik olarak devreye girmektedir. Ana-baba gibi davranarak bu role girmek İnsanlara nasıl davranacakları konusunda öğütler ve emirler vermek, onları korumak ve şefkat göstermek anlamına gelir. Burada İki türlü rol tanımlanmaktadır: Egemen (Eleştirici) Ana-Baba, Koruyucu Ana-baba. Egemen ana-baba gözetip denetleyen ve kısıtlamalarda bulunan bir yaklaşım içindedir. Toplumsal kuralları ve değerleri koruma, bunlara uymayanları eleştirme ve gerektiğinde Cezalandırma eğilimi vardır. Kendisine toplumun kültürünü aktaranlardan, çoğunlukla da ana-babasından öğrendiği kuralları yaşamayı ve gelecek kuşaklara aktarmayı amaçlar. Sigara konusundaki bir iletişim sırasında ‘Büyüklerin yanında sigara içilmez’ sözü ve yaklaşımıyla mesaj iletilmesi men ana-baba rolüne bir örnektir.
Koruyucu ana-baba yardımcı ve sevecen bir yaklaşım içindedir. Baş* kalan için özveride bulunmaya hazırdır. Karşıdaki kişinin yaşı önemli değildir. Sigara sağlığına zarar verir, içmesen iyi olur’ biçimindeki bir mesaj bu tür rol için iyi bir örnektir.
Yetişkin rolü benliğin olgun ve düşünen bölümünü ortaya koyar. Kişiliğin akılcı yanıdır. Yetişkin, otomatik tepkiler gösterebilen ana-baba benliğinin tersine, düşündükten ve değerlendirme yaptıktan sonra harekete geçer. Yetişkin benliği bilgileri toplar, değerlendirir, olasılıklar üzerinde durur, sorunları çözer ve tüm bunları tutarlı ve mantıklı bir biçimde yapar. Yargılayıcı ve duygusal olmadan aklın gerekli gördüğü davranışları sergiler. ‘Doğru’ ya da ‘Sempatik’ olmak yerine ‘Gerçekçi’ olmaya çaba gösterir. İletişim sırasında yetişkin rolü bilgi içeriği yüksek (bilişsel) mesajların paylaşımı açısından önemlidir.
Egemen ve koruyucu ana-baba rolleri günlük iş yaşamında ve özel yaşamda ayrı ayrı ya da birlikte sergilenebilir. ‘Sigara içme, sağlığa zararlıdır’ mesajı bu iki rolün birlikte ortaya konmasına yönelik bir örnektir. İletişimde ana-baba rolü duygusal yanı ağır basan (duyuşsal) mesajların paylaşımında tercih edilmektedir.
Çocuk rolü çocukluk çağının içgüdüleriyle duygusal ağırlıklı tepkilerin kendiliğinden ortaya konmasını kapsar. çocuk benliğinin üç yönü vardır: Doğal çocuk, Asi çocuk, Uslu çocuk. Doğal çocuğun tepkileri ilkel, fevri, kontrolsüz, yardım bekleyen ve bağımsız niteliktedir.
Leave a Reply